Η εργατική τάξη πάει στην …κόλαση

Θ. Κουτρούκης:

Επίκουρος Καθηγητής Οικονομικής των Ανθρώπινων Πόρων στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Η μεγάλη αναταραχή στις χρηματιστηριακές αγορές και τις αγορές ακινήτων που έχει σηματοδοτήσει την έναρξη της οικονομικής κάμψης έχει ήδη δρομολογήσει σοβαρότατες συνέπειες και για τον κόσμο της εργασίας και χαρακτηρίζουν την μετάβαση σε πολύ διαφορετικά καθεστώτα σχέσεων απασχόλησης.


Οι τρέχουσες εξελίξεις εντάσσονται στις μακροχρόνιες τάσεις στη δομή της απασχόλησης και χαρακτηρίζονται από κρίσιμες αλλαγές στον πυρήνα της εργασιακής σχέσης. Ειδικότερα:
 
• Αναδιαρθρώνονται οι όροι και οι συνθήκες εργασίας με αιχμή τις προωθούμενες μεταρρυθμίσεις στο δημόσιο τομέα και το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης.
 
• Προάγονται πολιτικές απασχόλησης που στοχεύουν στη στατιστική μείωση του ποσοστού ανεργίας και την αύξηση της ευελιξίας στις εθνικές αγορές εργασίας και παρέχουν ένα minimum κοινωνικής προστασίας και το διαφορισμό των εργασιακών δικαιωμάτων σε πολλαπλές κατηγορίες εργατοϋπαλλήλων.
 
• Προωθούνται μορφές διαπραγμάτευσης και διευθέτησης των εργασιακών διενέξεων που εστιάζουν στον εθελοντικό χαρακτήρα της όποιας ρύθμισης, τις ανοικτές διαδικασίες κοινωνικής εταιρικότητας και την επικράτηση επιχειρησιακών συλλογικών συμφωνιών διοίκησης-εργαζομένων σε βάρος των κλαδικών ρυθμίσεων.
 
• Υιοθετούνται πολυποίκιλες συμπεριφορές και στρατηγικές των εθνικών συνδικαλιστικών οργανώσεων εν μέσω της συρρίκνωσης της διαπραγματευτικής τους δύναμης.
Η οικονομική κρίση συνοδεύεται από πολυσήμαντες πιέσεις στον κόσμο της εργασίας, ενώ προωθούνται οι επισφαλείς μορφές απασχόλησης και η ριζική αναδιάταξη των παραδοσιακών σχέσεων εργασίας.

Τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα της αντιμεταρρύθμισης στο ελληνικό σύστημα εργασιακών σχέσεων είναι: α) κατάργηση της αρχής της ευνοϊκότερης ρύθμισης στις συλλογικές συμβάσεις (ΣΣΕ) β) υπερίσχυση επιχειρησιακής ΣΣΕ έναντι κλαδικών και ομοιοεπαγγελματικών γ) μη επέκταση των κλαδικών ΣΣΕ (για 3 έτη) δ) δυνατότητα σύναψης επιχειρησιακών ΣΣΕ από Ενώσεις Πρόσωπων ε) τάση για συμπίεση του βασικού μισθού της Εθνικής Γενικής ΣΣΕ στ) νέο μισθολόγιο στους δημόσιους υπαλλήλους με περικοπές ζ) εργασιακή εφεδρεία η) οριζόντια μείωση αποδοχών θ) αύξηση φορολογίας εργατικού εισοδήματος ι) ενίσχυση φυγόκεντρων τάσεων σε εργατικές εργοδοτικές οργανώσεις κ) πίεση για διάλυση εργατικών οργανώσεων λ) μείωση του ρόλου της κοινωνικής εταιρικότητας στις εργασιακές σχέσεις μ) σταδιακή «δύση» του συλλογικού εργατικού δικαίου.

Σε αυτό το σκηνικό η συλλογικότητα των σχέσεων απασχόλησης υποχωρεί προς όφελος των ατομικών ρυθμίσεων, ενώ οι εθνικοί μηχανισμοί ρύθμισης των αγορών εργασίας διαθέτουν ολοένα και πιο περιορισμένη επιρροή στο διεθνές ανταγωνιστικό περιβάλλον. Μολονότι, η χρηματοπιστωτική κρίση δεν είναι πάρα η αφορμή και το άλλοθι, η επόμενη ημέρα πιθανώς θα συνοδευτεί από ένα αρκετά διαφορετικό τοπίο στη σφαίρα της απασχόλησης. Αν δε βιώσουμε θεαματικές βελτιώσεις στην οργάνωση των εργαζομένων και τη συνδικαλιστική πυκνότητα, φαίνεται ότι τα επόμενα χρόνια η διαπραγματευτική θέση της μισθωτής εργασίας θα είναι δραματικά δυσκολότερη, με ότι αυτό συνεπάγεται για τις εργασιακές σχέσεις.