Αποκαλυπτικό ρεπορτάζ: Aυτοκτονίες στην Ελλάδα - Αλήθειες και Μύθοι

Από την Λίνα Γιάνναρου (εφημ. "Καθημερινή της Κυριακής")   «Βάλτε τη μαμά κουνέλα σε ξεχωριστό μέρος από τα μικρά της». Ηταν Ιούλιος του 2010 όταν ο 57χρονος λαχανέμπορος Β.Π. από το Ηράκλειο της Κρήτης έγραφε τα παραπάνω στο...   σημείωμα που άφηνε στους δικούς του λίγο πριν πιει το δηλητηριώδες μείγμα από πετρέλαιο. Εκείνη η απόπειρα ήταν αποτυχημένη, δέκα ημέρες αργότερα θα χρησιμοποιούσε μια καραμπίνα και δεν θα αστοχούσε. Στα τελευταία του λόγια αναφερόταν στα χρέη και στις ασφυκτικές πιέσεις που του ασκούσαν τράπεζες και ιδιώτες. Ήδη τότε είχε αρχίσει να γίνεται λόγος για «οικονομικούς αυτόχειρες», η συζήτηση όμως θα λάμβανε νέες διαστάσεις στις 4 Απριλίου 2012 με τη δημόσια αυτοκτονία του 77χρονου συνταξιούχου Δημήτρη Χριστούλα στο Σύνταγμα. Έχει οδηγήσει τελικά η οικονομική κρίση σε αύξηση των αυτοκτονιών στη χώρα μας; Τα επίσημα στοιχεία είναι πιο «ψύχραιμα» από τους τίτλους των εφημερίδων, ωστόσο δεν είναι βέβαιο ότι λένε όλη την αλήθεια. Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή, το 2008 καταγράφηκαν στη χώρα 373 αυτοκτονίες (308 άνδρες και 65 γυναίκες), το 2009, 391 αυτοκτονίες (333 άνδρες και 58 γυναίκες) και το 2010 377 αυτοκτονίες (336 άνδρες και 41 γυναίκες). Αξίζει να σημειωθεί ωστόσο ότι τα στοιχεία για το 2011, οπότε άρχισε να διογκώνεται το πρόβλημα, αναμένεται να ανακοινωθούν τον ερχόμενο Ιούλιο. Η Ελληνική Αστυνομία, την ίδια στιγμή, αναφέρει ότι υπάρχει αύξηση των περιστατικών πανελλαδικά. Σύμφωνα με τα στοιχεία που τηρεί, το ’09 υπήρξαν 670 αυτοκτονίες και απόπειρες, το ’10, 820, το ’11, 920, ενώ το 2012 έως τον Αύγουστο 690 περιστατικά. Οι ειδικοί του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας της Κλίμακας που συνεργάζονται με την ΕΛΣΤΑΤ για την καταγραφή των αυτοκτονιών στη χώρα, αμφισβητούν την εγκυρότητα των στοιχείων της αστυνομίας «καθώς δεν προκύπτουν από σαφώς τεκμηριωμένο σύστημα καταγραφής». Όλοι πάντως δείχνουν να συμφωνούν ότι υπάρχει υπο καταγραφή του φαινομένου. Είναι χαρακτηριστικό ότι, όταν οι άνθρωποι της Κλίμακας αποδελτίωσαν τα περιστατικά αυτοκτονίας που αναφέρθηκαν στον Τύπο το 2010, διαπίστωσαν ότι αρκετά δεν ήταν καταχωρισμένα ως αυτοχειρίες στα αρχεία της ΕΛΣΤΑΤ. Δεν πρόκειται για απόκρυψη στοιχείων. Η υποκαταγραφή αποδίδεται είτε στη δυσκολία να εξακριβωθεί εάν όντως υπήρχε αυτοκτονική πρόθεση είτε σε κοινωνικούς, θρησκευτικούς και άλλους λόγους. Σύμφωνα με την καθηγήτρια Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Χαρά Σπηλιοπούλου, δεν είναι πάντα εύκολο να διαπιστωθεί ότι ένας βίαιος θάνατος οφείλεται σε αυτοκτονία. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι θάνατοι από πτώση από ύψος, πνιγμό ή τροχαίο ατύχημα δεν καταγράφονται ως αυτοκτονίες, ενώ συχνά το σχετικό πεδίο στα πιστοποιητικά θανάτου αφήνεται κενό για τον φόβο της άρνησης ταφής από την Εκκλησία. Ωστόσο, τα πιστοποιητικά θανάτου είναι τα αρχεία που χρησιμοποιεί η ΕΛΣΤΑΤ για την έκδοση των στατιστικών στοιχείων για τις αυτοκτονίες. Σε κάποιες περιπτώσεις, η ΕΛΣΤΑΤ αποστέλλει διευκρινιστική επιστολή στις ιατροδικαστικές υπηρεσίες ζητώντας επαλήθευση της αιτίας θανάτου, ωστόσο αυτό συμβαίνει μόνο εάν μια ιατροδικαστική έκθεση μπορεί να είναι διαφωτιστική για τα κίνητρα του θανόντος. Ακόμα και σε αυτό το πλαίσιο, πάντως, η τάση είναι αυξητική. Το πρώτο εξάμηνο του 2012 το Εργαστήριο Ιατροδικαστικής που καλύπτει τις περιοχές της ΝΑ και ΒΑ Αττικής, την Εύβοια και τη Βοιωτία, κατέγραψε διπλάσιο αριθμό αυτοκτονιών από την αντίστοιχη περίοδο του 2011. Ειδικότερα, από τα 328 περιστατικά που χειρίστηκε το Εργαστήριο το α΄ εξάμηνο του ’11, διαπιστώθηκαν 22 αυτοχειρίες (17 άνδρες, 5 γυναίκες), ενώ από τα 466 περιστατικά του ’12 υπήρξαν 52 αυτοχειρίες (40 άνδρες, 12 γυναίκες). Τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφηκαν τους δύο τελευταίους μήνες της άνοιξης, με τη μεγαλύτερη έξαρση να εμφανίζει η ΒΑ Αττική. Η κύρια αιτία θανάτου ήταν ο απαγχονισμος, ακολουθούν οι κακώσεις από πυροβόλο όπλο και η πτώση από ύψος. Μεγάλος αριθμός θυμάτων βρέθηκαν υπό την επήρεια οινοπνεύματος, ενώ ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου ήταν μια ψυχιατρική διαταραχή σε συνδυασμό με οικονομικά προβλήματα. «Η οικονομική κρίση δεν αποτελεί την “αιτία” των αυτοκτονιών με αυστηρούς όρους», εξηγεί η ψυχίατρος Ελένη Μπεκιάρη εκ μέρους του Κέντρου Ημέρας για την πρόληψη της αυτοκτονίας της οργάνωσης Κλίμακα. «Είναι όμως ο εκλυτικός παράγοντας σε ευάλωτους ανθρώπους. Δεν είμαστε όλοι το ίδιο, άλλοι λυγίζουν με περισσότερα, άλλοι με λιγότερα. Η κρίση είναι ισχυρός στρεσογόνος παράγοντας, που μπορεί υπό προϋποθέσεις να σε φέρει στα όρια».