Η αυτοκτονία είναι δειλία ή μήπως όχι;

Είναι ένα ερώτημα που σε φιλοσοφικό επίπεδο, έχει απασχολήσει πολλούς ανθρώπους. Όσοι αποφασίζουν να βάλουν τέλος στη ζωή τους, είναι δειλοί και δεν αντέχουν να πολεμήσουν, ή διαθέτουν περισσότερο θάρρος για να κάνουν μια τέτοια πράξη; Με άλλα λόγια χρειάζεται περισσότερο κουράγιο για να ζήσεις, ή να αυτοκτονήσεις; Όλα αυτά σε φιλοσοφικό επίπεδο. Στο επιστημονικό άρθρο που θα διαβάσετε θα κατανοήσετε πλήρως την νοοτροπία κάποιου που αποφασίζει να κάνει την απονενοημένη πράξη, ενώ θα καταλάβετε γιατί αυξάνονται οι αυτοκτονίες στην χώρα μας τις δύσκολες αυτές ημέρες που διανύουμε.  

Του Δημήτρη Κούκη

παιδοψυχολόγου (ΒΑ, ΜSc) – ψυχοθερπαπευτή 

Βλέπουν τον καθρέφτη, βλέπουν την ώρα, ρωτούν αν είναι τρέλα τάχα ή λάθος,

«όλα τελείωσαν» ψιθυρίζουν «τώρα», πως θ’ αναβάλουν βέβαιοι κατά βάθος.

Κ. Καρυωτάκης

Ένας ηλικιωμένος άνδρας βγαίνει στο μπαλκόνι και πέφτει στο κενό, όταν του επιδίδουν την έξωση από το διαμέρισμα, που κατοικεί... Μία εργαζόμενη μητέρα πίνει ένα ποτήρι χλωρίνη, όταν πληροφορείται την επικείμενη απόλυσή της... Κάποιος άλλος επιλέγει να πέσει από την Ακρόπολη... Ένας συνταξιούχος φαρμακοποιός αυτοκτονεί πριν μήνες μπροστά στα έκπληκτα μάτια των περαστικών στην πλατεία Συντάγματος. Τα τελευταία χρόνια οι αυτοκτονίες αποτελούν καθημερινή είδηση στα ΜΜΕ και η πικρή αίσθηση, ότι ακόμα ένας άνθρωπος χάθηκε, μας συγκλονίζει όλους σε υπαρξιακό επίπεδο.

Τι συμβαίνει όμως τελικά; Αυξήθηκε όντως η συχνότητα των αυτοκτονιών στη χώρα μας; Και για ποιο λόγο αυτοκτονούν οι συνάνθρωποί μας; Πώς γίνεται η σύγχρονη οικονομική κρίση να καθιστά τον θάνατο πιο ελκυστικό από την ίδια τη ζωή; Γιατί προτιμούν πολλοί συμπολίτες μας να αφαιρούν την ίδια τη ζωή τους, αντί να αντιμετωπίσουν επαρκώς το επώδυνο και καταστροφικό γεγονός, που προκύπτει μπροστά τους; Και πόσο η αυτοκτονία αποτελεί την εύκολη λύση του αδύναμου ή του ψυχικά διαταραγμένου; Και τέλος, υπάρχει άραγε ελπίδα να σταματήσουμε τις αυτοκτονίες, οποιαδήποτε και αν είναι η αιτία τους;

Ο άνθρωπος συναντά στο δρόμο της ζωής του τη ματαίωση των προσδοκιών, τη βαθιά απόγνωση για το παρόν, την αγωνία για το μέλλον, το θυμό, την απελπισία… Στο αδιέξοδο και στον εγκλωβισμό η λύση του θανάτου δείχνει να φαντάζει για κάποιους εξαιρετικά λυτρωτική.

Το 2008, οπότε και τοποθετείται διεθνώς η έναρξη της οικονομικής κρίσης,, ξεπεράστηκε το στατιστικό φράγμα της μίας αυτοκτονίας την ημέρα. Οι εκτιμήσεις σήμερα αναφέρονται σε 2 με 3 αυτοκτονίες ημερησίως, δίχως τα επίσημα στοιχεία να περιγράφουν επαρκώς το πρόβλημα, καθώς το στίγμα που συνοδεύει τις οικογένειες των αυτοχείρων οδηγεί στο να μην καταγράφονται όλες οι αυτοκτονίες.

Η οικονομική κρίση ευθύνεται για τις αυτοκτονίες;

Το γραμμικό συμπέρασμα, ότι η ελληνική οικονομική κρίση ευθύνεται για το φαινόμενο των συχνών αυτοκτονιών στην Ελλάδα αποτελεί εξαιρετικά απλοϊκή και επιφανειακή ερμηνεία. Και προφανώς η ερμηνεία αυτή περισσότερο εκφράζει τα προσωπικά συναισθήματα εκείνου, που διατυπώνει τη συγκεκριμένη άποψη, και επιβεβαιώνει ικανοποιητικά τις αγωνίες και τους φόβους του, παρά δίνει μία σαφή εξήγηση για την ουσία του γεγονότος.

Οι αυτοκτονίες αποτελούν ένα πολύπλοκο προσωπικό και ψυχολογικό ζήτημα. Και τα αυτόχειρα σημειώματα των ανθρώπων, που αυτοκτονούν δε μπορούν να απαντήσουν έγκυρα σε όσα ερωτήματα ανακύπτουν, ούτε να ερμηνεύσουν πειστικά τις ψυχολογικές και γνωστικές διεργασίες, που προηγήθηκαν της αυτοκτονίας.

Η αυτοκτονία ερμηνεύεται, ως μια επώδυνη μομφή του ατόμου προς τον ίδιο του τον εαυτό. Ο αυτόχειρας απαρνείται το δώρο της ζωής και με έμπρακτο τρόπο εκδηλώνει την πεποίθησή του, ότι η ζωή δεν του αξίζει. Πρόκειται δηλαδή για την παραδοχή της ύστατης αποτυχίας. Κι ασφαλώς η γραμμική ερμηνεία ενός γεγονότος ή μίας πράξης, ως ύστατη αποτυχία, σημαίνει ότι η κρίση του ανθρώπου αυτού έχει διαταραχθεί κι ότι βρίσκεται σε μια συναισθηματική σύγχυση, που δεν επιτρέπει την ορθή κρίση. Η απόγνωση τον πλημυρίζει και διαταράσσεται η υπαρξιακή του δομή.

Σύμφωνα με τη διεθνώς αποδεκτή παραδοχή, η συντριπτική πλειονότητα των αυτοχείρων πάσχει από ψυχικές διαταραχές. Ωστόσο η ψυχική διαταραχή, η «ευαλωτότητα» δηλαδή κάποιων ατόμων, αν και σοβαρός παράγοντας, δεν αποτελεί ικανή κι αναγκαία συνθήκη, για να τα οδηγήσει στην αυτοκτονία. Για να συμβεί αυτό απαιτείται και κίνητρο. Και στο σημείο αυτό έρχεται η σύγχρονη ελληνική οικονομική κρίση και λειτουργεί, ως ισχυρός πυροδοτικός μηχανισμός, που σπρώχνει σε αυτοκτονικές συμπεριφορές πολλούς συνανθρώπους μας.

Ένδειξη ηρωισμού η αυτοκτονία;

Στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα, μέσα σε ένα κλονισμένο κοινωνικό περιβάλλον, με βασικότερο συναίσθημα αυτό της παντελούς έλλειψης ελέγχου της ζωής, με ασαφή πολιτικά ιδεολογήματα και με ανατροπές στην αίσθηση της ταυτότητας… κάθε συμπεριφορά, που ξεχωρίζει από το καθημερινό, γίνεται σημαία επανάστασης από την κοινωνία. Η αυτοκτονική συμπεριφορά καθίσταται τρανή απόδειξη ηρωισμού στο πλαίσιο της προσωπικής επανάστασης εναντίον μίας συνθήκης, που έχει προκαλέσει σοκ σε όλους.

Η στενή σύνδεση της αυτοκτονίας με την οικονομική συγκυρία, που περιγράφεται με τραγικότητα στην επιστολή, που αφήνει ο αυτόχειρας, χαρίζει μία λύτρωση και μία νοηματοδότηση σε όποιον την ακούει. Οι αυτοκτονίες άλλωστε σε δημόσιους χώρους τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί αξιοσημείωτα. Οι μελλοντικοί αυτόχειρες φαίνεται να γνωρίζουν την επιρροή, που έχουν αφήσει στην κοινή γνώμη προηγούμενες αυτοκτονίες, κι επιδιώκουν να αφήσουν κι εκείνοι το ανεξίτηλο σημάδι τους στην κοινωνία, να κάνουν μία ηρωική έξοδο, να στείλουν ένα κοινωνικό μήνυμα.

Ο αυτόχειρας λοιπόν αναγορεύεται σε ήρωα στη συνείδηση του κόσμου, δίνοντας πεδίο για να εκδηλωθούν τα συναισθήματα του. Το συναίσθημα αυτό όμως είναι «τοξικό» στην ψυχή και τη συνείδηση των ανθρώπων. Μία αποενοχοποίητική αίσθηση για τις αυτοκτονικές συμπεριφορές τείνει να κυριαρχήσει σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο. Η ανθρώπινη ζωή δείχνει να μην αποτελεί σημαντικό παράγοντα ρύθμισης της κοινωνικής ζωής.

Παλιότερα ο λαός μας έβρισκε τους ήρωες σε όσους πολέμαγαν και έπεφταν στο πεδίο της μάχης. Τώρα το συναίσθημα μας φαίνεται να έχει αλλάξει τόσο πολύ, παίρνοντας τη μορφή της παθητικής παραίτησης, ταυτιζόμενης με την ηρωοποίηση της αυτοχειρίας.

Ανάληψη προσωπικής ευθύνης εναντίον αυτοκαταστροφικότητας.

Η προσωπική όμως μάχη δεν πρέπει να σταματά, αλλά να δίνεται καθημερινά. Οι σύγχρονες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες είναι πραγματικά δύσκολες. Αντίθετα προς την προηγούμενη κατάσταση της κοινωνίας μας που ήταν υπνωτισμένη και δεν συνειδητοποιούσε την πραγματικότητα, οι υπεύθυνοι άνθρωποι σήμερα κινητοποιούν το υπαρξιακό άγχος, που αντιστοιχεί στην πλήρη εγρήγορση για την παραγωγή μιας λειτουργικής λύσης. Η σύγχρονη κρίση μπορεί κάλλιστα να «μεταβολιστεί» με όρους πρόκλησης και να αναζητηθούν με ευελιξία νέες λύσεις. Ο καθένας οφείλει να μην ετεροπροσδιορίζεται, ούτε να περιμένει να αλλάξει η κατάσταση, για να κινητοποιηθεί. Η ανάληψη της προσωπικής ευθύνης αποτελεί την απάντηση στην παραίτηση και την αυτοκαστροφική συμπεριφορά.

Δημήτρης Κούκης

παιδοψυχολόγος (ΒΑ, ΜSc) – ψυχοθερπαπευτής

www.dkoykis.gr 

http://www.iatropedia.gr