Στα 70, αλλιώς την πάτησες!

Βάλτε στην άκρη τις ταξιδιωτικές μπροσούρες και τα εργαλεία περιποίησης κήπου, για μερικά ακόμη χρόνια... Δεν θα τα χρειαστείτε. Από τη μια το δημογραφικό και από την άλλη η ολοένα και μειούμενες αποδόσεις των ασφαλιστικών σας εισφορών (είτε μιλάμε για ιδιωτική είτε για «δημόσια»
σύνταξη) συνωμοτούν για να κρατήσετε την θέση σας στο γραφείο για περισσότερα χρόνια απ’ όσα θα μπορούσατε να φανταστείτε!

Στον δυτικό κόσμο αυτή η διαπίστωση δεν αποτελεί είδηση και δεν είναι λίγες οι κυβερνήσεις που έχουν ήδη αρχίσει να αντιμετωπίζουν προβλήματα που άπτονται της γήρανσης του πληθυσμού και καθιστούν πιο δύσκολη την επιμήκυνση του χρόνου συνταξιοδότησης. Πολλές κυβερνήσεις έχουν ανακοινώσει την παράταση του χρόνου συνταξιοδότησης με σκοπό να περιορίσουν το κόστος των κρατικών συντάξεων και να ενθαρρύνουν τους εργαζόμενους να εργαστούν

περισσότερα χρόνια, είτε κρατώντας την απασχόλησή τους, είτε αναζητώντας νέους ορίζοντες, κοινώς, καινούργια απασχόληση. Και σε αυτό το σημείο αρχίζουν τα προβλήματα, καθώς οι κυβερνήσεις θα πρέπει να πείσουν για την κρισιμότητα του επαναπροσδιορισμού των ηλικιών συνταξιοδότησης.

Δυστυχώς, ακόμη και οι πιο φιλόδοξοι κυβερνητικοί σχεδιασμοί μοιάζουν ελλιπείς. Στο εξής οι «ηλικιωμένοι» θα χρειαστεί να παραμείνουν στην παραγωγική διαδικασία για περισσότερα χρόνια από αυτά που έχουν προβλέψει στους σχεδιασμούς τους οι Κυβερνήσεις. Και αυτό με την σειρά του σημαίνει ότι τόσο οι εργοδότες όσο και οι εργαζόμενοι θα χρειαστεί να προσαρμοστούν σε νέα δεδομένα.

Προσπαθούν, αλλά όχι αρκετά σκληρά

Από το 1971 το προσδόκιμο ζωής του μέσου 65άρη στον πλούσιο δυτικό κόσμο έχει βελτιωθεί από τέσσερα έως πέντε χρόνια. Μέχρι το 2050, οι εκτιμήσεις έχουν προσθέσει άλλα τρία χρόνια στον λογαριασμό. Με τη σημερινή πρακτική, τα επιπλέον αυτά χρόνια δεν είναι τίποτε άλλο από «ελεύθερος χρόνος». Ο μέσος χρόνος συνταξιοδότησης στις χώρες του ΟΟΣΑ το 2010 ήταν τα 63 χρόνια, μόλις ένα έτος λιγότερο από την ηλικία συνταξιοδότησης το 1970.

Οι άνθρωποι θα μπορούσαν και να ζουν περισσότερο και να βγαίνουν νωρίτερα στη σύνταξη μόνο σε περίπτωση που αυξανόταν η ροή δυναμικού στην αγορά εργασίας. Δηλαδή, μόνο σε περίπτωση που έμπαιναν στην εργασία πολύ περισσότεροι από αυτούς που την εγκατέλειπαν. Δυστυχώς όμως ο δραματική μείωση του αριθμού των γεννήσεων σημαίνει ότι έως το 2050 στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, μόλις 2,6 αμερικανοί εργαζόμενοι θα υποστηρίζουν τον «ελεύθερο χρόνο» ενός συνταξιούχου. Στην Γηραιά (και μάλιστα στην κυριολεξία) Ευρώπη τα στοιχεία είναι ακόμη πιο αποθαρρυντικά. Για ένα γάλλο συνταξιούχο εργάζονται 1,9 γάλλοι εργαζόμενοι, για έναν γερμανό συνταξιούχο 1,6 και για έναν ιταλό 1,5 εργαζόμενοι. Το ποσοστό για την Ελλάδα δεν υπάρχει ακριβές, μιας και οι μελέτες στις οποίες καταρτίζονται τα εν λόγω στοιχεία χάνονται έχουν μείνει στη δεκαετία του ’60.

Οι περισσότερες κυβερνήσεις σχεδιάζουν ήδη να παρατείνουν τις ηλικίες συνταξιοδότησης. Οι ΗΠΑ οδεύει προς 67, η Βρετανία στα 68. Άλλοι κινούνται πιο αργά. Βέλγιο επιτρέπει στις γυναίκες να συνταξιοδοτούνται στα 60, για παράδειγμα, και δεν έχει σχέδια να αλλάξει αυτό. Σύμφωνα με τις τρέχουσες πολιτικές η μέση ηλικία συνταξιοδότησης μέχρι το 2050 θα εξακολουθεί να είναι μικρότερη από 65, μόλις που υπερβαίνει ήταν μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.

Επειδή το προσδόκιμο ζωής εξακολουθεί να αυξάνεται, οι κάτοικοι του δυτικού κόσμου κερδίζουν κάτι λιγότερο από ένα μήνα ζωής κάθε χρόνο(!). Με αυτό το δεδομένο τόσο οι αμερικανικές όσο και οι βρετανικές πολιτικές είναι ανεπαρκείς. Στην Ευρώπη, η ηλικία συνταξιοδότησης πρέπει να ανέλθει στα 70 χρόνια μέχρι το 2040. Οι ΗΠΑ που διαθέτει νεότερο πληθυσμό έχει την πολυτέλεια να πάει την ηλικία συνταξιοδότησης λίγο νωρίτερα από τα 70.

Στις μέρες μας η μακροχρόνια εργασία έχει τρία μεγάλα πλεονεκτήματα. Ο εργαζόμενος παίρνει περισσότερα χρόνια μισθών. Η κυβέρνηση λαμβάνει περισσότερα σε φόρους και αποδίδει λιγότερα για συντάξεις. Και η οικονομία αναπτύσσεται με ταχύτερους ρυθμούς μιας και εργάζονται περισσότεροι άνθρωποι για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Πολλοί ωστόσο είναι αυτοί που αντιμετωπίζουν την παράταση του επαγγελματικού τους βίου ως πρόβλημα και όχι ως πρόκληση ή ακόμη και ευκαιρία. Και αυτό όχι μόνο επειδή πιστεύουν ότι θα είναι για πάντα αλυσοδεμένοι στα γραφεία τους, αλλά και επειδή πιστεύουν ότι στην ηλικία τους λίγοι θα είναι αυτοί που θα θέλουν να τους προσλάβουν. Αυτή η παρανόηση, γνωστή στους οικονομολόγους ως «λογική πλάνη της συνολικής εργασίας» (lump of labour fallacy) κάποτε χρησιμοποιήθηκε για να υποστηρίξει ότι οι γυναίκες πρέπει να μένουν στο σπίτι και να αφήσουν όλες τις δουλειές στους άντρες που είναι οι «κουβαλητές» του σπιτιού. Η σημερινή παρανόηση υπαγορεύει ότι οι ηλικιωμένοι που μένουν στην δουλειά στερούν θέσεις εργασίας από τους νεότερους.

Η ιδέα ότι μια κοινωνία ευημερεί όταν πληρώνει περισσότερα τους πολίτες της για να αδρανούν είναι σαφέστατα παράλογη. Με τη συλλογιστική αυτή, εάν η ηλικία συνταξιοδότησης κατέβαινε στα 25 χρόνια θα ήμασταν όλοι Κροίσοι.

Η επιμήκυνση της ηλικίας συνταξιοδότησης είναι μόνο ένα μέρος της λύσης, και αυτό επειδή πολλοί εργαζόμενοι συνταξιοδοτούνται πριν από την επίσημη ηλικία. Ο Martin Baily και Jacob Kirkegaard του Peterson Institute στην Washington, εκτιμούν ότι αν η ΕΕ εφάρμοζε τα επίσημα όρια συνταξιοδότησης, θα περιορίζονταν σημαντικά οι επιπτώσεις της γήρανσης του πληθυσμού.

Για να συμβεί όμως κάτι τέτοιο θα πρέπει να αλλάξουν εργασιακές πρακτικές και νοοτροπίες βαθιά ριζωμένες.


Aπο: The Economist