Δεν είναι εύκολο

Παρατηρώντας το πολιτικό σύστημα της χώρας αυτό που καταλήγω με σαφήνεια είναι ότι βρίσκεται σε μεγάλη κρίση. Τι σας είπα τώρα ε; Το σημαντικό είναι ότι παρά το ότι το έχουμε διαπιστώσει τα τελευταία 36 χρόνια πολλές φορές, καθημερινά αντιλαμβανόμαστε ότι οι προτάσεις είναι λίγες έως και
ελάχιστες, ώστε το πολίτικό σύστημα να γίνει πολιτικό και εκ των πραγμάτων σύστημα. Πολλοί στο δημόσιο διάλογο διαφωνούν με τον όρο σύστημα ή πολιτικό, αυτό ωστόσο δεν είναι πρόβλημα αλλά υγεία, μιας και οι αντιλήψεις ποικίλλουν για την δομή και την λειτουργία της δημοκρατίας. Το ζητούμενο είναι όμως ότι στην ελληνική περίπτωση δεν έχουμε προχωρήσει αρκετά, παρά τα ερεθίσματα μας τόσο από την Ευρώπη όσο και από άλλες χώρες. Αυτό που γίνεται σήμερα στην χώρα κάποιοι το αντιλαμβάνονται αρνητικά, αφού η κρίση αξιών που περνάμε και η αποθεσμοποίηση που καταλαμβάνει το σύνολο της ελληνικής δημοκρατίας στην συνείδηση της ελληνικής κοινωνίας είναι κάτι δυσάρεστο. Το πιο σημαντικό, όμως, ιστορικά που πρέπει να εξετάσουμε σαν χώρα είναι ότι πρώτη φορά στην νεότερη πολιτική μας ιστορία έχουμε αρχίσει να ασκούμε μια δημιουργική αυτοκριτική. Οι ακραίες απόψεις περί εξέγερσης και πολλών άλλων δεν συμβάλουν με γόνιμα συμπεράσματα για το θεσμικό πρόβλημα της δημοκρατίας παρά αρκούνται σε κάποιες σοβαροφανείς διαπιστώσεις. Η δημοκρατία θέλει πολιτικούς που να τολμούν και να ξέρουν να κυβερνήσουν και όχι απλά καιροσκόπους σε θέσεις υπουργών ή “διανοούμενους” που προσπαθούν μόνο να παρατηρούν και να απέχουν από την εφαρμοσμένη πολιτική.

Η αυτοκριτική αυτή που ασκούμε σήμερα στην Ελλάδα σε ένα βαθμό σημαντικό για την ιστορίας μας δεν θα πρέπει να καταλήγει στην εκάστοτε αντίληψη “εδώ όμως είναι Ελλάδα”. Σημαντικό μερίδιο των Ελλήνων που καθημερινά αυξάνεται αρχίζει να ξεφεύγει από τα άκρα και να αντιλαμβάνεται μετά από ένα χρόνο, ότι τα πράγματα δεν αλλάζουν τόσο εύκολα στην πολιτική συνείδηση ενός λαού. Ο αυτόματος πιλότος που πίστευαν πολλοί “σοβαροί άνθρωποι” και το τέλος της ιστορίας που έλεγε ο Fukuyama φαίνεται ότι δεν είναι τελικά αλήθεια, μιας και η δημοκρατία είναι ένας μόνιμος αγώνας και το αντιλαμβανόμαστε καθημερινά. Η προσέγγιση αυτή είναι ολοένα και αυξανόμενη στη συνείδηση των πολιτών που σκέφτονται πολιτικά, ανεξάρτητα από τις πολιτικές τους οπτικές γωνίες. Αυτό είναι ένα μικρό αλλά είναι ένα σημάδι πολιτικής ωριμότητας που αρχίζει να καταλαμβάνει ένα μέρος των πολιτών και είχε να εμφανιστεί τουλάχιστον για τριάντα χρόνια στην χώρα αυτή.

Η απομυθοποίηση που έχει δημιουργηθεί για το πολιτικό σύστημα της Ελλάδας βασίζεται κυρίως ότι στις κατάλληλες θέσεις εξουσίας βρίσκονται συνήθως ακατάλληλα άτομα.. Η σημασία του όρου μπορεί να γίνει άμεσα αντιληπτή εάν παρακολουθήσει κανείς την πολιτική επικαιρότητα και αντιληφθεί τα επιχειρήματα που ανταλλάσσονται τόσο υπέρ των πολιτικών του αναδιάρθρωσης της οικονομίας όσο και κατά αυτής. Ειδικά στο ζήτημα της οικονομίας το θέμα της συζήτησης έχει αρχίσει να λαμβάνει διαστάσεις τραγικές μιας και η συζήτηση δεν εστιάζεται στο τι είδους θεσμούς χρειάζεται η χώρα ώστε να βγει από την κρίση. Αλλά βασίζεται σε χρηματοοικονομικές προσεγγίσεις χωρίς θεσμικά εργαλεία, ή ακόμα σε απόψεις περί στάσης πληρωμών των δανείων. Τόσο στη μία όσο και στην άλλη περίπτωση καμία δεν εγγυάται την θεσμική πολιτική που θα πρέπει να ακολουθήσει, μιας και η αλλαγή στο τρόπο ζωής και αντίληψης ενός λαού δεν αλλάζει ούτε σε ένα χρόνο, ούτε με πολιτικές λιτότητας.

Η κρίση στην Ελλάδα δεν είναι τόσο οικονομική, οικονομική έγινε. Η κρίση στην Ελλάδα είναι κυρίως θεσμική και βασίζεται στην αποτυχία του κράτους και στη μη ορθή λειτουργία των τριών εξουσιών (νομοθετική, δικαστική, εκτελεστική). Η σύγχυση που επικρατεί σε επίπεδο εφαρμοσμένης πολιτικής είναι διάχυτη μιας και οι κατάλληλοι άνθρωποι τόσο σε μάκρο-πολιτικό επίπεδο (Βουλή) όσο και σε μίκρο-πολιτικό επίπεδο (Περιφέρεια, Δήμοι, τοπικές κοινωνίες) δεν έχουν την δυνατότητα να συμβάλουν με τη γνώμη τους, αφού σε μεγάλο βαθμό δεν είναι προϊόν εμπειρίας από την παραγωγή (δουλειά, σπουδές, κοινωνικές καταβολές) αλλά κυρίως από την κομματική επετηρίδα. Η απουσία τέτοιων πραγματικών ανθρώπων από την πολιτική ζωή της χώρας όπως περιέγραφε ο Καφετζόπουλος, με εξαίρεση κάποιους πολιτικούς είτε της τοπικής αυτοδιοίκησης είτε της κεντρικής πολιτικής σκηνής, είναι σήμερα το ζητούμενο. Ο πολίτης δεν θέλει απλώς να ακούσει κάποιον να μιλάει σαν αυτόν αλλά κάποιον που να καταλαβαίνει τα προβλήματα του και κυρίως είναι σε θέση να του προσφέρει κάποιες λύσεις. Οι περιπτώσεις του Καμίνη και Αμυρά στην Αθήνα, του Μπουτάρη στη Θεσσαλονίκη ήταν στοιχεία σημαντικά περί αλλαγής της αντίληψης για την πορεία της πολιτικής ανεξάρτητα με το εάν συμφωνούμε με τα πρόσωπα αυτά ή όχι. Αυτό που πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας είναι ότι η δημοκρατία μας έχει φτάσει σε τόσο χαμηλό επίπεδο που δεν ακούμε πολιτικό λόγο και δεν μπορούμε ούτε επί τής ουσίας να διαφωνήσουμε. Η δημοκρατία στην Ελλάδα θα πρέπει να γίνει πιο δημοκρατική και το εκλογικό σύστημα θα πρέπει να αλλάξει, ενσωματώνοντας κριτήρια συμμετοχικότητας ώστε ο πολίτης να μην απαξιώνει το μεγαλύτερο αγαθό που λέγεται δημοκρατία.

Τα οικονομικά στοιχεία της χώρας δεν είναι απόλυτο ότι δεν θα φτιάξουν. Όπως όμως και ότι θα φτιάξουν για πολλούς λόγους. Μία κυρίαρχη άποψη είναι ότι η Ευρώπη δεν θα αφήσει την Ελλάδα και τις άλλες χώρες όπως την Πορτογαλία και την Ιρλανδία να εκθέτουν άλλο το ενιαίο νόμισμα και την οικονομία. Μία άλλη άποψη είναι η χρήση λογιστικών τεχνασμάτων όπως έγιναν για την απογραφή όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό, ωστόσο, που δεν επιδέχεται την δεδομένη στιγμή πειραματισμούς, είναι ο θεσμός τη δημοκρατίας και της πολιτικής ζωής της χώρας. Οι Έλληνες πολιτευτές σε όλα τα επίπεδα σήμερα έχουν τεράστια ευθύνη και αυτό που θα πρέπει να γίνει είναι είτε η συνειδητή αποχώρηση τους με την είσοδο νέων όχι ηλικιακά αλλά πολιτικά, είτε η συνεργασία και όχι η στείρα πολιτική αντιλογία.  Το χρέος δίκαιο ή άδικο, επαχθές ή μη είναι χρέος το οποίο πρέπει να το αντιμετωπίσουμε αρχίζοντας με ζητήματα πολιτικής συμμετοχής και προσδιορίζοντας θεμελιώδη ζητήματα για την χώρα όπως τι είναι ανάπτυξη. Η τελευταία λέξη είναι ιδιαίτερα δημοφιλής την περίοδο αυτή στην πολιτική φαρέτρα πολλών πολιτικών, οι οποίοι ωστόσο δεν την προσδιορίζουν ή ακόμα και εάν το κάνουν αναφέρονται σε κλασσικές προσεγγίσεις όπως για παράδειγμα η οικοδομή. Η απάντηση στο τι είναι ανάπτυξη δεν είναι τόσο απλή ειδικά όταν θέλεις να είναι αειφόρος. Αυτό, λοιπόν, που θα πρέπει να κάνουμε σε πρώτη φάση είναι να αλλάξουμε τρόπο σκέψης μιας και ο Einstein είπε “ότι δεν μπορούμε να λύσουμε τα προβλήματα με τον ίδιο τρόπο σκέψης που είχαμε όταν τα δημιουργήσαμε”. Αυτό είναι το ζητούμενο και εύχομαι η συζήτηση για το τι έφταιξε και όχι τόσο για το ποιος φταίει να μας βοηθήσει σαν Ελλάδα να βγούμε από τη κρίση ξεκινώντας πρώτα από τον εαυτό μας και το δικό μας κοινωνικό αποτύπωμα μας στην ελληνική κοινωνία.


 Του Βαγγέλη Ταλιούρη, πολιτικές επιστήμες