Άραγε τώρα που οι δείκτες των μεγάλων χρηματιστηρίων είναι σε ιστορικά ρεκόρ και το ευρώ υποχωρεί έναντι του δολαρίου, τώρα που ξεκίνησε ο πόλεμος κυρώσεων Δύσης-Ρωσίας και η Μέση Ανατολή είναι και πάλι καζάνι που βράζει, ποιο θα είναι εκείνο το κρίσιμο γεγονός που θα αναστατώσει τις αγορές και θα ανεβάσει στο τρενάκι του τρόμου, κράτη, επιχειρήσεις, επενδυτές, πολίτες;
Μέχρι πριν λίγους μήνες ήταν η Ελλάδα το επίκεντρο της ανησυχίας. Αλλά σήμερα η ελληνική υπόθεση είναι πλέον μια σταθεροποιημένη οριακή κατάσταση: είτε με την απειλή των εκλογών (από την ελληνική κυβέρνηση) είτε με την απειλή της μη παροχής της δόσης (από την Τρόικα) θα ξαναδούμε μάλλον το ίδιο έργο. Και τα ενδεχόμενα, έχουν ήδη προεξοφληθεί από τις αγορές: μια μεσοβέζικη λύση με συνδυασμούς από λιγότερο επαχθή αυτή τη φορά μέτρα (light μνημόνιο δηλαδή), ή μια μερική μετακύληση θέσεων, μια επιμήκυνση στην ουσία, στα ελληνικά ομόλογα που διατηρούν οι κεντρικές ευρωπαϊκές τράπεζες ή ακόμα και ένα νέο μικρό δάνειο.
Το πόσα λεφτά θα μας δώσουν και για πόσα χρόνια, το αν είναι 2 δισ. το δημοσιονομικό κενό και 4 δισ. το χρηματοδοτικό, και το αν χρειαζόμαστε 50, 60 ή 70 δισ. μέχρι το 2020, ελάχιστα πλέον ενδιαφέρει τους πολίτες. Οι οποίοι φυσικά και αγνοούν τί σημαίνουν αυτά, διότι γνωρίζουν καλά το δικό τους «κενό», τα δικά τους χρέη σε εφορίες, τράπεζες, ταμεία.
Αυτό που υποψιάζομαι ότι όλο και περισσότεροι πολίτες άρχισαν να κατανοούν, όχι μόνο στην Ελλάδα, είναι το προφανές: απεργεί εδώ και μερικά χρόνια το Χρήμα. Και απεργεί μάλλον με επιτυχία. Προσωπικά δε, φοβάμαι ότι θα είναι μακροχρόνια η επιμονή του να απέχει από τη σφαίρα της Οικονομίας.
Γράφω πολύ απλά και παραστατικά αυτό που κάποιοι δεν θέλουν να ακούν διότι τους θυμίζει… Κeynes και Marx. Είμαστε σε μια σχεδόν παγκόσμια παγίδα ρευστότητας (liquidity trap), λόγω κρίσης υπερσυσσώρευσης του κεφαλαίου και πτώσης του οριακού ποσοστού κέρδους. Και όποιος θέλει να αγνοεί την πραγματικότητα, αυτή μας έχει ήδη προσπεράσει: 7 τρισ. δολάρια (!) έχουν στα ταμεία τους οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις και τα private equities διεθνώς, έγραψε πρόσφατα το Bloomberg.
Η αλήθεια είναι ότι τo απεριόριστο χρήμα που διοχετεύθηκε στο πιστωτικό σύστημα από κάποιες κεντρικές τράπεζες (από το 2008 και μετά) καθώς και η έντονη εξάπλωση του ισχυρού κρατικού καπιταλισμού (BRICs), οριοθετούν δυσδιάκριτες ιδεολογικές διαφορές στις ερμηνείες της τρέχουσας κρίσης. Κρίση που αντιλαμβάνονται -ελπίζω όλοι πλέον- ότι δεν είναι μόνο ελληνική, δεν είναι καν νοτιοευρωπαϊκή και φυσικά δεν είναι μόνο κρίση χρέους ή τραπεζική: είναι πρώτα και πάνω απ’ όλα οικονομική κρίση. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις ιδεολογικές ερμηνείες και τις θεωρητικές αναλύσεις που βολεύει τον καθένα από εμάς να προσαρμόζει στη δική του οπτική.
Έχουμε μια κάθετη πτώση του διαθέσιμου εισοδήματος στον ελλειμματικό Νότο της Ευρωζώνης και μια στασιμότητα στις αμοιβές και στην αγοραστική δύναμη του ευρωπαϊκού Βορρά. Ζούμε μια ανησυχητική κατάσταση κάθε χρόνο με τις οριακές συμφωνίες Δημοκρατικών/Ρεμπουμπλικάνων στις ΗΠΑ, για το πάτημα του εκτυπωτή δολαρίων και το σήκωμα στο ταβάνι του μεγαλύτερου χρέους στην ανθρωπότητα.
Ταυτόχρονα ψυχανεμιζόμαστε ότι ο γίγαντας που λεγότανε Κίνα έχει αρχίσει να μη ζητάει με αδηφάγο τρόπο αυτά που ζητούσε πριν λίγα χρόνια (ούτε φυσικά να καταναλώνει εγχωρίως την τεράστια υπερπαραγωγή προϊόντων του)
Ζούμε επίσης σε μια εποχή όπου η γενική διευθύντρια (Μέρκελ) της εταιρείας Ευρωζώνης προκαθόρισε προ μηνών ότι η ισοτιμία ευρώ/δολαρίου «βολεύει» πολλούς στο να βρίσκεται από 1,30-1,40, παρά την ισχυρή υποχώρησή του αυτόν τον καιρό.
Στην πραγματικότητα έχει οριοθετηθεί η φύση του νομισματικού και εμπορικού πολέμου που περιστρέφεται πλέον γύρω από τον άξονα των συμφωνιών ΗΠΑ-ΕΕ και τις πρόσφατες κυρώσεις από και προς τη Ρωσία, ενώ είναι ευάλωτες οι ισορροπίες στα ενεργειακά και επενδυτικά γεωπολιτικά σχέδια των ισχυρών κρατικών καπιταλισμών (BRICs).
Όλα τα παραπάνω είναι γνωστά και χιλιοειπωμένα καιρό τώρα, από πολλούς. Η αλήθεια είναι ότι έπαψαν να ενδιαφέρουν τον απλό πολίτη. Δεν ενδιαφέρουν τον άνεργο ή τον απολυμένο. Και σίγουρα δεν ενδιαφέρουν τον κατεστραμμένο από υπερχρέωση έμπορο, βιοτέχνη, μαγαζάτορα. Ενδιαφέρουν ίσως αυτούς που προσπαθούν να περισώσουν το όποιο κομπόδεμα τους: π.χ. κάποιον με 100 χιλιάδες ευρώ, λεφτά που θα μπορούσαν να επενδυθούν για απόδοση σε μια εμπορική ή αγροτική επένδυση, και να απασχολήσουν έστω και 10 ανθρώπους (αφού υπάρχει και ο φόβος ότι ίσως να κουρευτούν κάποτε στην τράπεζα).
Και φυσικά, τα διεθνή και εθνικά μακροοικονομικά δρώμενα αφορούν πολύ περισσότερο αυτούς που έχουν κάποια εκατομμύρια σε καταθέσεις και επενδύσεις χρεογράφων, και δεν τολμούν ούτε για αστείο να τα ρίξουν στην παραγωγή.
Φορολογία, γραφειοκρατία, κλειστές αγορές από μικρές συντεχνίες και μεγάλες ελίτ, είναι επίσης οι γνωστοί και μη εξαιρετέοι παράγοντες αποτροπής επενδύσεων σε χώρες όπως η δική μας, και όχι μόνο. Αλλά ο βασικός, ο κύριος παράγοντας μη προσέλκυσης επενδύσεων, ειδικά για την πτωχευμένη πατρίδα μας, βρίσκεται πέρα και έξω από τις δυνάμεις τις οποιασδήποτε κυβέρνησης.
Όταν απεργεί το Ρευστό, η μηχανή της οικονομίας δεν γυρνάει. Οι άνθρωποι δεν απασχολούνται σε μεγάλο βαθμό και σε μεγάλο αριθμό, οπότε η κατανάλωση πέφτει, και μετά ακολουθεί ο γνωστός φαύλος κύκλος με μειωμένη παραγωγή και επενδύσεις.
Απεργία όμως δεν κάνουν μόνο οι απολυμένοι και οι μισθωτοί στο δημόσιο που τους κόπηκαν προνόμια και μισθοί. Ούτε οι συνδικαλιστές και οι τεμπέληδες. Απεργία κάνουν πλέον και οι υπερχρεωμένοι μικροεπιχειρηματίες και μικρέμποροι (αναγκαστική και μη καταχρηστική).
Αλλά τη μεγαλύτερη απεργία στον κόσμο τη διεξάγουν τα πολύ μεγάλα πορτοφόλια. Αυτά που απέχουν γιατί θέλουν να γράψουν σίγουρα κέρδη χωρίς να ρισκάρουν πολλά. Χωρίς να ξοδέψουν πολλά σε μισθούς, φόρους, ενεργειακό κόστος, πρώτες ύλες. Και συχνά μάλιστα καταφέρνουν ενίοτε να κοινωνικοποιούν τις όποιες ζημίες τους, με τη βοήθεια των κυβερνήσεων.
Πολλοί θα θεωρήσουν τα παραπάνω ως αντικαπιταλιστικές απόψεις ή θεωρίες συνωμοσίας. Δεν είναι τίποτα από τα δύο. Είναι πολύ απλά μια δική μου ερμηνεία της πραγματικότητας. Και δεν νομίζω μάλιστα ότι ακόμη και η υπερφορολόγηση στον μεγάλο πλούτο, θα οδηγήσει σε ρευστότητα από off shore προορισμούς στην πραγματική οικονομία.
Αλλά θα έλθει ο καιρός που και οι ισχυροί του χρήματος, θα βλέπουν να μην έχουν αποδόσεις που επιθυμούν, θα βλέπουν κέρδη να συρρικνώνονται, περιουσίες να αποτιμώνται χαμηλότερα. Οπότε και η μηχανή παραγωγής πλούτου θα ξαναπάρει μπρος. Το θέμα είναι ότι αυτό θα αργήσει πολύ (για πολλούς λόγους, αλλά κυρίως γιατί η οικονομία είναι ψυχολογία) Και επειδή οι εισοδηματικές και περιουσιακές ανισότητες διευρύνονται ταχύτατα, τα ένστικτα αυτοσυντήρησης στα ανώτερα οικονομικά στρώματα αυξάνονται επίσης ταχύτατα.
Και κλείνω με κάτι μάλλον γνωστό σε πολλούς.
Ο αυτοκινητοβιομήχανος Ford το 1914 αφού αντιλήφθηκε την ανισορροπία στη σχέση εργασίας/κατανάλωσης και στη σχέση αμοιβών/κέρδους, έκανε την εντυπωσιακή ανακοίνωση, μόλις άρχισε να παράγει νέα μοντέλα ακριβότερης τιμής: θα πλήρωνε τους εργαζόμενούς του με το -άνευ προηγουμένου για την εποχή- ποσό των 5$ τη μέρα (2,5$ ήταν τότε το ημερομίσθιο).
Αύξησε δηλαδή 100% τον μισθό των εργαζομένων του! Οι υπόλοιποι βιομήχανοι, τραπεζίτες και μεγαλοεπιχειρηματίες, έπεσαν να τον φάνε! Η απάντησή του ήταν άκρως αποστομωτική: «Μα ποιος, τελικά, θα αγοράζει τα αυτοκίνητά μου;…».
*O Ηλίας Καραβόλιας είναι οικονομολόγος
Απο: loutrakiblog
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου