Ποιός ΕΓΩ ?

Κατά την διάρκεια της ζωής μας χρειάστηκε να πάρουμε χιλιάδες αποφάσεις από τις πιο μικρές και φαινομενικά ή ουσιαστικά ασήμαντες έως τις σπουδαιότερες που καθόρισαν σημαντικά την ζωή μας.

Τι είναι μια απόφαση? Ουσιαστικά είναι μια επιλογή. Τότε τι σημαίνει η ύπαρξη μιας επιλογής? Μα φυσικά πως υπάρχουν και άλλες επιλογές τόσες που είμαστε αναγκασμένοι εκ των καταστάσεων ή της φύσης της επιλογής μας να διαλέξουμε μια από αυτές. Η επιλογή λοιπόν ανάμεσα σε εναλλακτικές επιλογές ονομάζεται απόφαση.

Μαθηματικά ή καλύτερα ορθολογικά σκεπτόμενοι η λογική είναι ο πρώτος μας σύμμαχος στο να πάρουμε μια απόφαση. Η σπουδαιότητα της λογικής σκέψης έγκειται στο γεγονός πως εξετάζουμε τα δεδομένα με επιστημονική ακρίβεια και με μαθηματική μέθοδο ακυρώνουμε ή ενισχύουμε παραμέτρους , εξαφανίζοντας επιλογές με τέτοιο τρόπο ώστε καταλήγουμε σε μία επιλογή που ονομάζουμε απόφαση.

Σε καθαρά επιστημονικό και μαθηματικό επίπεδο ο παραπάνω τρόπος τις περισσότερες φορές εγγυάται το σωστό αποτέλεσμα. Τα προβλήματα αρχίζουν όταν άλλοι αστάθμητοι παράγοντες μπαίνουν στην εξίσωση που θα καθορίσει τις επιλογές μας. Συνήθως οι παράγοντες αυτοί έχουν ένα κοινό στοιχείο. Δεν είναι μετρήσιμοι και επομένως εξ ορισμού δεν εντάσσονται στην λογική και μαθηματική μέθοδο σκέψης.

Παράγοντες όπως οι κοινωνία στην οποία θέλουμε να ανήκουμε, τα συναισθήματα που μας διακατέχουν , οι ανασφάλειες που μας ακολουθούν και πολλά άλλα είναι παράγοντες μη μετρήσιμοι που συνήθως εντάσσουμε στην ζωή μας με μια λέξη ή μια “κατανόηση” όπου αδυνατεί να περιγράψει την ουσία των πραγμάτων.

Οι περισσότεροι άνθρωποι έχοντας εντάξει τέτοιους αστάθμητους παράγοντες στις εξισώσεις των αποφάσεων τους έχουν οδηγηθεί σε λάθη σημαντικά των οποίων το κόστος καλούνται να πληρώσουν αργότερα.

Σε πολλούς επικρατεί η άποψη πως αν βρίσκονταν στις ίδιες συνθήκες πάλι τα ίδια θα έκαναν γιατί αυτά τα λάθη τους, τούς οδήγησαν σ΄αυτό που είναι σήμερα. Υπάρχει βέβαια και η άποψη που λέει πως αν φρόντιζαν περισσότερο τις επιλογές τους τότε δεν θα είχαν υποπέσει στα λάθη των επιλογών τους και άρα πολύ νωρίτερα θα ήταν σε θέση να πουν πως είναι τα άτομα που (ύστερα από τα λάθη τους) έφτασαν σήμερα να είναι.

Τα λάθη δεν είναι πάντα κάτι κακό βέβαια καθώς όντως μέσα από αυτά εκείνος που πραγματικά εμβαθύνει μπορεί να βελτιωθεί σε σημαντικό βαθμό ώστε να μην δεχτεί το κόστος από νεότερα λάθη.

Το πρόβλημα βρίσκεται συνήθως σε ένα άλλο μη μετρήσιμο μέγεθος που ονομάζουμε “εγώ”. Είναι όντως πολύ δύσκολο να δεχθούμε πως από διάφορες επιλογές που υπήρξαν στην ζωή μας εμείς τελικά επιλέξαμε εκείνες τις αποφάσεις που οδήγησαν σε λανθασμένες για εμάς επιλογές.

Οι περισσότεροι μη θέλοντας να βρεθούν αντιμέτωποι με μια “αρνητική” κρίση πρός τον εαυτό τους, ουσιαστικά παραδεχόμενοι πως οι ίδιοι δεν γνωρίζουν αρκετά για το δικό τους “καλό” εύκολα μπαίνουν στην λογική να “εκλογικεύσουν” λανθασμένες επιλογές με επιχειρήματα που συνήθως όταν τα εξετάζουν κάποια στιγμή στο μέλλον φαίνονται τις περισσότερες φορές απίθανο πως εκείνοι τις έκαναν μη βλέποντας τα δεδομένα. Αντιμετωπίζουν δηλαδή τον εαυτό τους με μια επιοίκια τέτοια που σκοπό έχει να μην θίξει το εγώ τους ακόμα και αν φαινομενικά κάποιος που δεν εμβαθύνει θα την έβλεπε αυστηρή.

Χρειάζεται μεγάλο κουράγιο να κοιτάξουμε το “εγώ” μας και τον τρόπο που έχουμε λειτουργήσει ώστε πραγματικά να δεχθούμε τα λάθη μας. Και όμως αυτό είναι ο μόνος τρόπος ο οποίος θα μας βοηθήσει να δούμε τις αποφάσεις που μας οδήγησαν σε λάθη κάνοντας κακή χρήση της ορθολογικής σκέψης μας αφού αφήσαμε αστάθμητους παράγοντες που επιδέχονται πολλές και υποκειμενικές ερμηνείες, να ενταχθούν στην “εξίσωση” που τελικά χρησιμοποιήσαμε για να πάρουμε αποφάσεις.

Πολλές φορές γυρνάμε με έκπληξη (προς τον ίδιο μας τον εαυτό) για να πούμε “πως ήταν δυνατόν να το έκανα εγώ αυτό?”. Η απάντηση βρίσκεται κάπου στις παραπάνω γραμμές με την πιο πιθανή παράμετρο να είναι η ατολμία να αντιμετωπίσουμε με ειλικρίνεια το “εγώ” μας και να δούμε πως λειτουργήσαμε ουσιαστικά ενάντια σε μας τους ίδιους με το να κάνουμε τα “στραβά μάτια” για πράγματα οφθαλμοφανή και για μας αλλά και για τους άλλους.

 Με λίγα λόγια ο μόνος τρόπος που μπορούμε να αντισταθμίσουμε τους αστάθμητους παράγοντες που αναφέραμε πιο πάνω οι οποίοι τελικά αλλιώνουν την ορθολογική μας σκέψη είναι να αντιμετωπίσουμε το εγώ μας με μεγαλύτερη ειλικρίνεια. Έτσι θα μπορέσουμε όσο δυσάρεστο και να είναι για μας να δούμε σε πιο βαθμό ουσιαστικά “κοροϊδέψαμε” τον εαυτό μας να βλέπει και να πιστεύει πράγματα που δεν υπάρχουν και που τελικά οδήγησαν σε επιλογές λανθασμένες εντελώς άσχετες από αυτές που πραγματικά θα ήταν καλές για μας.

Αντώνης Φασόλας.